De stinkende mantel der liefde

Interview Gooi en Eemlander door Miriam Vijge

Eigenlijk is het grote zwijgen over incest de grootste pijn”, zegt Marian van Veluwen, incest-specialist, vanuit haar praktijk in Hilversum. ,,Dat gebeurt in families, maar ook in de hulpverlening. Die cultuur van wegstoppen, stil zijn, niet gehoord noch erkend worden, maakt stinkende wonden.” ,,Voor je zestiende onvrijwillige seks met een familielid of huisvriend is incest”, definieert Van Veluwen meteen. ,,Dat zijn niet de ontdekkingsspelletjes met neefjes. Incest betekent altijd machtsongelijkheid, angst en onveiligheid. De dader heeft vaak een sterke positie: hij is dominant, of heeft financiële controle, of is juist die lieve opa. Als jij dan ineens incest openbaart, is dat raar.” En is Het Grote Zwijgen daar.

Kudde
,,Ondanks alles blijven kinderen loyaal aan de kudde. Bij de familie horen is hun bestaanszekerheid. Ze praten het voor zichzelf goed of worden dat wijsgemaakt. Ze worden monddood en negatief ingekapseld in het onderhuidse, zieke systeem. Ze leren pijn weg te maken, geen grenzen te stellen en zich waardeloos te voelen.” ,,Die gezinscultuur, van de schijn ophouden en vrolijk doorgaan, houdt de problemen jaren in stand. Incestslachtoffers geven alleen maar, ze weten precies hoe anderen zich voelen en stemmen daarop af. Het zijn overlevers, vaak sterk, succesvol in hun studie, werk, of grappig. Maar echte verbindingen maken, voelen en liefde ervaren, kunnen ze niet (meer).”

Wanhoop
Veluwen ziet ze op 40-, 50-, 60-jarige leeftijd in haar praktijk komen, als ze de wanhoop nabij zijn. ,,Vastgelopen in overleven. Vaak brengt een nieuw trauma – scheiding, burn-out, de dood van een dader – de oude pijn onverwacht terug. Achter het vrolijke masker knaagt het. Ze worden depressief of reageren ineens pissig of boos. Ze snappen hun eigen gedrag ook niet.” Over de rol van hulpverleners is Van Veluwen niet te spreken, hoewel ze het wel begrijpt omdat slachtoffers sterk overkomen en meesters in pijn wegstoppen zijn. ,,Ook voor hulpverleners is het moeilijk om seks te bespreken. Incest is altijd onfris en niet leuk om op door te vragen. Bovendien is er een risico op crises. Dus krijgt iemand vaak antidepressiva. Weer wordt er gesust en over gezwegen. En zo gaat het verder bergafwaarts.” ,,Trauma betekent wond in het Latijn”, trekt Van Veluwen een parallel naar het genezingsproces van incest. ,,Die moet je verzorgen en elke dag aandacht geven om te genezen. Maar als je het steeds afplakt, wegstopt en negeert, gaat het pussen en etteren. Dan word je ziek.” Tot suïcidaal aan toe, ervaart Van Veluwen in haar praktijk. Ze laat slachtoffers vaak voor het eerst het verhaal echt vertellen. ,,Ik vraag naar die filmrol ver weggestopt in die achterste lade. Die ontwikkelen we samen, beeld voor beeld gaan we daar doorheen. De pus moet uit de wond. Ze moeten zelf snappen en erkennen wat er gebeurd is.” Ze helpt de vrouwen inzicht te krijgen in hun overlevingsstrategie, die vaak voor meer foute (partner)keuzes in hun leven heeft gezorgd. ,,Ze zijn slachtoffer van een ongezonde gezinscultuur waarin alles met de mantel der liefde bedekt wordt. Maar wel een stinkende.” ,,Na het openbreken van het zwijgen binnen de familie, blijft erkenning of steun voor ‘de spelbreekster’ vaak uit. Een nieuwe klap. Soms reageren zussen zelfs jaloers want aan hen is juist volledig voorbij geleefd. In zo’n gezin krijgt niemand wat hij of zij nodig heeft”, verzucht Van Veluwen. Van Veluwen helpt hen de triggers voor crisissituaties te herkennen en hoe dan te handelen. ,,Slachtoffers zijn vaak heel sterk, maar eenzaam. Dan moet je opnieuw leren leven, ook zonder familie-erkenning, door op jezelf te vertrouwen. Pas door anders te kijken en te voelen, kun je echte verbindingen aangaan en ongezonde culturen definitief doorbreken.” Tot slot heeft ze een advies om het probleem aan te pakken. ,,Als je de kiezel op jouw pad niet opruimt, dan zal je kind erover struikelen.”